Glacier Express Sankt Moritz-Zermatt

Rhônegletscher Rhone Gletsch Schweiz
Rhonegletscher 1995, de gletschertong ligt nog ver over de rand.
Rhonegletscher 2009, 14 jaar later heeft de gletscher zich ver terug getrokken. Over de rand ligt dan nog de gletschertong, anno 2020 ligt er een meer aan de voet van de gletscher
Rhonegletscher 2009, 14 jaar later heeft de gletscher zich ver terug getrokken. Over de rand ligt dan nog de gletschertong, anno 2020 ligt er een meer aan de voet van de gletscher

Wie kent hem niet. De langzaamste sneltrein van de wereld is de Glacier-Express.
Van St. Moritz in Graubunden naar Zermatt in Wallis een tocht van 291 km. Oftewel van Piz Bernina naar de Matterhorn. Een treinreis van kuuroord naar kuuroord. Op de foto de naamgevende Rhonegletscher in 2001.

 

Een treinreis van zo'n 8 uur over 291 bruggen en door 91 tunnels. Haar hoogste punt is het passeren van de Oberalppass op 2033 m hoogte. Het is een panoramatocht door de Alpen in het hartje van Zwitserland.

Drie maatschappijen verzorgden de treinreis, te weten de RhaetischeBahn, de Furka-OberalpBahn en de Brig-Visp-Zermatt-Bahn. De laatste twee zijn gefuseerd tot de MGB, de Matterhorn Gotthardbahn. De tocht voert over smalspoor van 1000 mm. Tussen Disentis en Brig wordt over een lengte van 18,5 km gebruik gemaakt van tandradspoor en tussen Bris en Zermatt over een lengte van 7,6 km.

 

Zowel zomer als winter rijdt deze panorama trein iedere dag. Ieder seizoen heeft haar bekoring op deze wondermooie reis door Zwitserland. De tocht duurt van St. Moritz naar Zermatt 7 uur en 48 minuten en van Zermatt naar St. Moritz 7 uur en 42 minuten. Een van de mooiste bijzonderheden onderweg is het Landwasserviadukt bij Filisur.

Van Sankt Moritz naar Preda

In St Moritz is het begin op 1775 m hoogte. De plaats zelf is waarschijnlijk het bekendste wintersportoord van Zwitserland. Het stationsgebouw met haar mooie klokkentoren stamt uit 1927. Precies op tijd vertrekt de trein vanaf het station en verdwijnt vrijwel gelijk in de 114 m lange Argentieritunnel. Na deze tunnel kan men heel kort even in de Charnaduraschlucht kijken alvorens de trein in de Charnadura tunnel (449 m) verdwijnt.

 

Vervolgens kruist men de wereldbekende bobbaan. Dan arriveert de trein op het station van Celerina (1730 m). In de rijrichting van de trein beschouwd ziet men rechts het Berghotel Muottas Muragl (2453 m.). Het volgende station is Samedan op 1705 m.. Op dit station stopt ook de Bernina-Bahn als deze vanuit Tirano naar St Moritz rijdt. In Samedan bevind zich ook een groot depot van lokomotieven van de RhatischeBahn.

Sankt Moritz

Sankt Moritz, station © onbekend
Sankt Moritz, station © onbekend

Sankt Moritz of in het Romeins genaamd San Murezzan ligt in het kanton Graubunden op 1856 m. hoogte. Het dorp telt slechts ongeveer 8.000 inwoners. Het hele jaar door kunnen er wintersporten bedreven worden. Gemiddeld ligt er in en om St Moritz 8 maanden per jaar sneeuw. Voor het zomerskiën kunt u terecht in het gebied van Corvatsch en bij Diavolezza. Het ligt aan het begin van het mooie Engardiner merenlandschap. Het is naast Davos de belangrijkste kuur- en wintersportplaats. Het geneeskrachtige bad met de sterkste ijzerhoudende koolzuurbron van Europa stamt uit het bronzen tijdperk.

Het toerisme kwam op gang toen in 1864 een van de eerste hoteleigenaren, de heer Johannes Badrutt Engelse gasten uitnodigde om in de winter naar St Moritz te komen. Dit was een zeer lucratieve onderneming want de gasten bleven veel langer dan verwacht en zouden vanaf dat moment blijven komen. Omdat alleen de rijke Engelsen zich een vakantie in het buitenland konden veroorloven zijn de meeste hotels dan ook uit deze zeer luxe categorie.

 

Al 3000 jaar wordt het geneeskrachtige water gebruikt in het kuuroord. Bewijs hiervan vindt u in het plaatselijke museum waar een antieke fontein staat.

Celerina

Kerkje van San Gian, foto H.Heij
Kerkje van San Gian, foto H.Heij

Het kleine dorp Celerina telt slechts ongeveer 900 inwoners. Het is even ten noorden gelegen van St Moritz. Hier eindigt het Berninadal in het Inndal. In de oude dorpskern staan naast de oude dorpskerk ook nog enkele oude Engadiner huizen die voorzien zijn van sgraffito-versieringen en gietijzeren balkons.

 

Ook geniet het de oude kerk San Gian even ten zuiden van het dorp op een heuveltje gelegen, bekendheid. De oudste delen van deze kerk stammen uit de 11de en de 12de eeuw. Hoewel de toren van de kerk in 1682 ernstig beschadigd raakte door een blikseminslag werd hij toch weer hersteld. In de 15de eeuw werden er ook door een onbekende italiaanse kunstenaar gotische fresco's aangebracht.

 

Vanuit Celerina kan men per zweefbaan naar Marguns/Saluver reizen dat op 2278 m. ligt.

Samedan

Foto zomer 2001; Een blik van het station richting St Moritz. De verse sneeuw op de bergen is die middag gevallen.
Foto zomer 2001; Een blik van het station richting St Moritz. De verse sneeuw op de bergen is die middag gevallen.

In Samedan ligt ook een werkplaats van de RhB, de Rhätischebahn. Hier is ook plaats gereserveerd voor Club 1889 de het historische materieel voor de RhB onderhoud en restaureerd. Een aantal kopstukken die hier te vinden zijn; een oude stoomloc; het rhätische krokodil (RhB 412) en ander electrische locomotieven waaronder ook langetijd de BB 182. Deze laatste is nu in de werkplaats van Poschiavo.

 

De Glacier-Express rijdt verder naar Bever (1714 m.). Onderweg passeren ze het dorp Samedan. In Bever buigt de trein af naar het Unter-Engardin. Ze rijdt door Val Bever, het dal van de Beverin rivier, naar de zuidelijke ingang van de Albulatunnel die tussen 1898 en 1903 gebouwd is geworden. Het is de hoogstgelegen Alpendoorsnijding in Europa.

Bever

De Albula-linie eindigt in Bever. Over dit spoor zal de Glacier Express ook rijden. Het is een klein dorp met ongeveer 400 inwoners. Het dorp is nu erg rustig omdat de hoofdweg er om heen geleid wordt. Bijzonder is de hoge klokketoren van de kerk welke een uivormig dak heeft.

Samedan

In het duits wordt de plaats Samaden genoemd. Het heeft ca 2600inwoners en ligt op 1709 m.. Het is een knooppunt van bergbanen en de hoofdplaats van het Oberengardin. In het dorp staan veel statige huizen. In het Planta-Haus, gelegen aan de Via de Mulms een zijstraat van Via de Plazzet, is een cultureel centrum gevestigd net daarin de grootste raetoromaanse bibliotheek, oude meubels, klederdrachten en wapens. Gotische begrafeniskerk van St-Peter, een sierlijke dorpskerk met opvallend mooi Rococo-interieur.

 

De eerste vermeldingen van Samedan worden gedaan in 1139. De plaats had een bestuursfunctie en er werd net als in Zuos recht gesproken. Bekende Engadiner huizen vindt men met de huisnummers 143, 148 en 159.

 

In Samedan is ook een vliegveld gevestigd voor binnenlandse vluchten. Het is vooral in trek bij zweefvliegers.

 

De hieronder afgebeelde locomotieven zijn paradepaardjes van Club 1889 die veel historisch materieel onderhoud in Samedan.


Tussen Preda en Thusis

Over de AlbulaBahn valt veel te vertellen. U leest er hier meer over.

 

Bij het station van Preda (1789 m.) ziet de Glacier-Express voor het eerst weer het daglicht. Daarna volgt het prachtige traject van de Albula-Bahn. Na Bergün moet de trein een hoogteverschil van 416 m. in 12,6 km overwinnen. Hiervoor zijn 4 keertunnels en twee galerijen nodig.

 

De eerste twee tunnels, de 535 m lange Zuondratunnel en de 677 m. lange Touatunnel, zijn keertunnels, waarin de trein een bocht van 270 graden bij een helling van 35 promille beschrijft. Al snel is een eerste blik op Bergün mogelijk. Na Bergün volgt de trein de rivierbedding van de Albula.

Bergün

Berguen Schweiz Albula
Bergün, een van de dorpen aan de Albula spoorlijn die door de spoorlijn verbonden werd in zowel noordelijke als zuidelijke richting. Foto 1995

Bergün ligt op 1376 m. en heeft 459 inwoners. Het dorpje ligt in bovenste gedeelte van het Albulatal en is een klimatologisch gunstig gelegen toeristisch plaatje. Zowel in zomer als in winter komen vele gasten naar Bergün. De gesloten pasweg dient in de winter tussen Preda en Bergün als rodelbaan. Met de trein kan men naar Preda reizen en van daaruit kan men dan terug sleeën naar Bergün. Het skigebied ligt op Alp Darlux dat bereikbaar is met een stoeltjeslift.

 

Het dorp heeft het typische karakter van een Engardiner dorp. De kerk bevat waardevolle wandschilderingen uit de vroege Renaissance. Midden in het dorp staat de middeleeuwse gerechtstoren. Bergün is een heemkundig museum in opbouw. In de nabijheid van het dorp (Bellaluna) is een ruïne van een mijn.

 

Bij het station wordt een museum gerealiseerd. Daar is ook een RhB-Krokodil te bewonderen. Ook ligt hier een zeer beroemd Bahnlehrpfad langs de sporen van de RhB dat zeer de moeite waard is van het bezoeken.

 

Op het 13 km lange traject van Bergün naar Filisur (1080 m.) rijdt de trein over 8 grote bruggen en door 13 tunnels. In Filisur buigt het traject van de AlbulaBahn af naar Davos. Even voorbij Filisur passeert de trein het beroemde Landwasser-Viadukt. Dit is een 130 m. lange stenen brug die in een bocht naar links van 100 m. radius ligt en een dalingspercentage van 20 pormille heeft. De trein voorbij aan Alvaneu en Tiefencastel (894 m.). Dan volgt de Schunschlucht met 13 tunnels en de 164 m lange en 90 m. hoge Soliserbrug. Voorbij Solis rijdt de Glacier-Express in het Domleschg. De volgende halte is Thusis (697 m.).

Tiefencastel

Het station van Tiefencastel heeft twee zeer verschillende kanten. Deze kant met gepleisterde steen doet totaal anders aan als de zijde die vanuit de trein gezien wordt. Daar ziet het meer uit als een tradionele zwitsers huis. Foto's zomer 2001.

 

Tiefencastel is voor veel mensen een uitgangspunt voor te maken dagtochten. Met gebruik making van de trein en de postbus kunnen wandelingen hier begonnen en elders geëindigd worden. De vele wandelbordjes geven de vele mogelijkheden vanaf het station aan.

 

Let wel op bij het plannen van dagtochten wanneer bussen en treinen vertrekken! Ze gaan vaak minder frequent dan dat u thuis gewend bent. 

De voorzijde van station Tiefencastel in een heel andere stijl en veel minder winters als de achterzijde.
De voorzijde van station Tiefencastel in een heel andere stijl en veel minder winters als de achterzijde.
Achterzijde van station Tiefencastel, de sneeuwblazer staat nog paraat. Hier lag gisteren nog verse sneeuw.
Achterzijde van station Tiefencastel, de sneeuwblazer staat nog paraat. Hier lag gisteren nog verse sneeuw.

Filisur

Filisur is op 1084 m. hoogte gelegen en heeft 410 inwoners. Het is gelegen aan de splitsing van Landwasser-Albulatal. Ook dit dorp heeft een typisch Engardiner karakter. Interessant in het dorp is de beschilderde kerk van rond 1500 en in de nabijheid de burchtruïne Greifenstein, de ruïne van een ijzersmelterij en natuurlijk het Landwasserviaduct.

Thusis

Een flink langgerekt dorp dat 2.525 inwoners heeft en op 720 m. hoogte ligt aan de ingang van de Via Malakloof. Vanouds een belangrijke plaats op de Noord-Zuid-route over de San Bernadino en Splugen. Een mooie laatgotische kerk en herenhuizen in het westelijk gelegen oude gehucht.

 

De Via Mala is een 7 km lange "slechte weg", een woeste en nauwe kloof die door de Hinterrhein is uitgeschuurd. De wanden rijzen tot wel 600 m. loodrecht omhoog. De naam van de weg stamt uit de Romeinse tijd, toen er veel Romeinse soldaten door een misstap van de weg in het ravijn stortten en zo de dood vonden. De weg werd in 1473, 1738 en 1823 verbeterd. De oude kantonweg overspant tweemaal de kloof. Vanaf de bruggen heeft men een goed uitzicht over het in de diepte gelegen water van de rivier. Een trap met 249 treden leidt naar de bodem van de kloof. Twee andere trappen van ieder 36 treden leiden naar zogenaamde "Strudeltopfe". Dit zijn door het water uitgesleten ronde openingen.

Thusis - Reichenau\Tamins - Chur

Foto genomen vanuit de trein in de Rheinschlucht. Foto H. Heij.
Foto genomen vanuit de trein in de Rheinschlucht. Foto H. Heij.

De Glacier-Express passeert op haar tocht talrijke half-vergane burgtruïnen en trotse Kastelen als Burg Rietberg, Burg Sins, Burg Ortenstein en ook Burg Rhazuns. Een mooie bezienswaardigheid in Domleschg is het op 658 m. hoog gelegen Dominikanenklooster Cazis. Via de stations Rodels-Realta en Rothenbrunnen bereikt de trein even later Reichenau-Tamins (605 m.)

 

Het traject tussen Chur en Reichenau-Tamins is dubbelspoors aangelegd. Voordat de Glacier-Express in Chur aan komt, stopt de trein nog in Domat/Ems. In Chur (585 m.) lopen de normaalsporige rails van de SBB met het Meterspoor uit Arosa, Landquart/Davos en Disentis te samen. Voor dat de trein echter weer vertrekt uit Chur wordt er nog een Restauratiewagen en een Kurswagen aan de trein toegevoegd.

Chur

Chur © Wikipedia
Chur © Wikipedia

De hoofdstad van Graubunden Chur wordt in het Romaans Coira genoemd. Ze is in het Bundner Rheintal gelegen op een hoogte van 595 m. en heeft 32.037 inwoners. Chur is al heel lang een plaats van betekenis. Er zijn vondsten gedaan uit 2500 v Chr. In die tijd heette het Cura Raetirum en was het de hoofdstad van de provincie Raetia Prima. De plaats ontleende haar naam aan de strategische ligging ten opzichte van de bergpassen van Graubunden. Het is de oudste stad van Zwitserland.

 

Het centrum van de stad ligt grofweg tussen de rivier de Plessur en de Postplatz, ongeveer het gebied waar vroeger de Romeinse vestiging lag. Hier staan onder meer het bisschoppelijk paleis, de kathedraal en de St Martinskerk. Het centrum is rijk aan smalle steegjes en fraaie huizen met luiken voor de ramen, vooral in de Kirchstrasse, Rabenstrasse en Reichstrasse. Ook het 15de-eeuwse Rathaus met onder ander een raadzaal uit 1494 verdient de aandacht.

Reichenau-Tamins - Disentis

Station Reichenau © Jan Stolk
Station Reichenau © Jan Stolk

De trein rijdt langs de Rijn weer terug naar Reichenau-Tamins. Dan volgt de Glacier-Express de Vorderrhein in de eigenaardige Rheinschlucht. Deze bergkloof heeft een lengte van meer dan 15 km en heeft stijle rotswanden tot wel 300 m. hoog. De kloof wordt alleen door het spoor doorkliefd. Aan de noordelijk dalflanken liggen de vakantieoorden Flims, Laax en Falera. De trein vervolgens in Ilanz (702 m.)

Flims

Uitzicht op de vakantieregio waarvan Flims deel uit maakt. In de diepte op de voorgrond loopt het spoor van de trein. foto 2001
Uitzicht op de vakantieregio waarvan Flims deel uit maakt. In de diepte op de voorgrond loopt het spoor van de trein. foto 2001

Het in het Romaans genaamde Flem heeft 2.136 inwoners en ligt op 1080 m. hoogte. Het is een zomer- en winterkuuroord ligt in een interessant bergstortingslandschap dat stamt uit de late ijstijd en is met zijn massa van 10 tot 15 km3 de grootste in de alpen. Het zomer toerisme is in dit dorp na 1874 op gang gekomen en het wintertoerisme heeft vooral zijn opwachting gemaakt na de WOII. Via Conn kan men naar de Rheinschlucht wandelen.

 

Het dorp bestaat uit twee delen, te weten Flims-Dorf en Flims-Waldhaus dat 50 m. hoger gelegen ligt. Flims Waldhaus heeft een verbinding met de op 100 m hoogte gelegen blauwgroene Caumasee welke door ondergrondse warmwaterbronnen wordt verwarmd tot 18 tot 24 graden. Zomers kan men hier heerlijk zwemmen.

 

Bijzonder in dit dorp zijn de uit 1512 stammende kerk en het bij de bergwand gelegen Schlossli uit 1682, met een toren en een mooi interieur. Het wordt thans als gemeentehuis gebruikt. Men kan de ruïne van Belmont bezichtigen.

 

Dan volgen nog enkele kleine stations als Schnaus-Strada, Rueun en ook Ravanas-Breil/Brigels. Vanaf Trun (852 m.) begint het traject weer wezenlijk te stijgen. Vanwege het overhangende karakter van het traject werd de bouw van grote bruggen bevorderlijk. De Glacier-Exprass nadert nu het station van  Disentis/Muster (1130 m.). Sinds St Moritz heeft de trein 145 km afgelegd. De Glacier-Express wordt hier ook van de RhaetischeBahn door de Furka-Oberalp-Bahn (FO) overgenomen.

Landwasserviaduct, foto H. Heij 2005
Landwasserviaduct, foto H. Heij 2005
Glacier Express onderweg naar Disentis, foto H. Heij 2005
Glacier Express onderweg naar Disentis, foto H. Heij 2005

Disentis

Disentis, Glacier Express, foto H. Heij 2005
Disentis, Glacier Express, foto H. Heij 2005

Vroeger was dit deel van het traject van de Furka Oberalpbahn. Tegenwoordig zijn de FO-Bahn en de BVZ gefuseerd tot de MGB. Hierdoor komt dus ook de locomotiefwissel in Brig te vervallen.

 

De nu volgende 100 km zal de Glacier-Express de meer dan 2000 m. hoge Oberalppas bedwingen en daarbij stijgings en dalingspromilages tot 110 promille moet overwinnen. Direct na Disentis begint het tandradspoor dat door de trein met een snelheid van 35 km per uur bereden mag worden. Al snel word het station Segnas (1276 m.) bereikt.

 

Dan volgt het vakantiegebied Sedrun (1441 m.). Na het station Diene (1452 m.) begint de klim van 581 m. naar de op 2033 m. hoog gelegen pashoogte van de Overalppas. Kort na het passeren van de pashoogte overschreid de trein de Kantonsgrens tussen de kantons Graubunden en Uri. Vervolgens gaat de trein aan haar afdaling naar het op 1436 m. gelegen Andermatt beginnen. De trein doet hierover 20 minuten. Hier mond ook het tandratspoor van Goschenen uit dat een stijging kent van 179 promille, en een lengte heeft van 3,752 km.

Sedrun

Vroeger was dit deel van het traject van de Furka Oberalpbahn. Tegenwoordig zijn de FO-Bahn en de BVZ gefuseerd tot de MGB. Hierdoor komt dus ook de locomotiefwissel in Brig te vervallen.

 

De nu volgende 100 km zal de Glacier-Express de meer dan 2000 m. hoge Oberalppas bedwingen en daarbij stijgings en dalingspromilages tot 110 promille moet overwinnen. Direct na Disentis begint het tandradspoor dat door de trein met een snelheid van 35 km per uur bereden mag worden. Al snel word het station Segnas (1276 m.) bereikt.

 

Dan volgt het vakantiegebied Sedrun (1441 m.). Na het station Diene (1452 m.) begint de klim van 581 m. naar de op 2033 m. hoog gelegen pashoogte van de Overalppas. Kort na het passeren van de pashoogte overschreid de trein de Kantonsgrens tussen de kantons Graubunden en Uri. Vervolgens gaat de trein aan haar afdaling naar het op 1436 m. gelegen Andermatt beginnen. De trein doet hierover 20 minuten. Hier mond ook het tandratspoor van Goschenen uit dat een stijging kent van 179 promille, en een lengte heeft van 3,752 km.

Glacier Express op het beroemde Bugnei viaduct. Foto Jan Stolk
Glacier Express op het beroemde Bugnei viaduct. Foto Jan Stolk

De trein klimt hier vanaf Sedrun naar station Oberalppas. Nog even en hij bereikt het hoogste punt van zijn reis. De Glacier Express door Jan Stolk gefotografeerd is juist op weg naar Sankt Moritz. Deze zal in Disentis van locomotief wisselen, want de rest van het avontuur van deze trein vind plaats zonder hulp van tandrad. 

 

Vanaf Disentis waar ook op de terug weg de locomotieven wisselen begint van af dat moment het avontuur met tandrad. De steigingen in het tracé zijn dusdanig groot dat de locomotieven hulp nodig hebben van een zogeheten derde rail. Een wiel onder de locomotief haakt in het spoor dat midden tussen de sporen ligt. De snelheid van de locomotief neemt daarmee ook af. 

Station Surava, foto 2001
Station Surava, foto 2001
Station Sumvitg, foto 2001
Station Sumvitg, foto 2001
Oberalppas in de regen bij Sedrun met FO trein, mogelijk Glacier Express foto 2001
Oberalppas in de regen bij Sedrun met FO trein, mogelijk Glacier Express foto 2001
Bij station Sumvitg, laatste loodjes voor deze trein naar Disentis. foto 2001
Bij station Sumvitg, laatste loodjes voor deze trein naar Disentis. foto 2001

Oberalppas

Foto zomer 2001; Na alle regen van gisteren hebben we nu dus een prachtig uitzicht op de trein van de FO-Bahn welke zo in de lawinegalerij verdwijnt.
Foto zomer 2001; Na alle regen van gisteren hebben we nu dus een prachtig uitzicht op de trein van de FO-Bahn welke zo in de lawinegalerij verdwijnt.

Bij station Oberalp ligt ook de grote Oberalpsee. Nu is in de verte de galerij zichtbaar waardoor de trein rijdt. In de winter als het meer is dichtgevroren en de sneeuw zo hoog ligt dat de openingen gevuld worden met sneeuw dan lijkt het wel of de trein hier door een grote tunnel rijdt. 

 

Foto hieronder is gemaakt vanaf de straatweg naar het station Oberalp. 

Station Oberalp, vanaf de straat gefotografeerd, foto 2001
Station Oberalp, vanaf de straat gefotografeerd, foto 2001
Station Oberalp, Oberalpsee vanuit de Glacier Express, foto H. Heij 2005
Station Oberalp, Oberalpsee vanuit de Glacier Express, foto H. Heij 2005

Oberalppas - Andermatt

Het stadje Andermatt ligt in de Ursenervallei op een belangrijk kruispunt van wegen tussen de Gotthard-, Furka- en Oberalppas. Het heeft 1700 inwoners en ligt op 1444 m. hoogte. In het stadje staan twee kerken en een raadhuis dat stamt uit 1767. Ook staan er vele mooie huizen. De barokke Pfarrkirche uit 1695 net een rococo-altaar staat in het stadje. De Mariahilfkapelle staat op een heuvel even buiten Andermatt. Van hier heeft men een weids uitzicht op het rondom liggende gebergte. Het is een rustige plaats gebleven dankzij een rondweg die om het dorp is aangelegd.

Een blik op het plaatsje Andermatt dat onderaan de Oberalppas ligt. 

 

Verder kunt u hier per spoor ook naar Göschenen reizen. Een prachtige reis door tunnels en galerijen door de Schöllenenschlucht. In Göschenen heeft u per spoor aansluiting op de normaalspoorlijn van de SBB. U heeft hier tevens aansluiting op de Gottharde Linie welke hier al snel in de nieuwe tunnel zal gaan verdwijnen zodra deze gereed is gekomen.

Het dorpje Andermatt gezien vanuit de Glacier Express, foto H. Heij 2005
Het dorpje Andermatt gezien vanuit de Glacier Express, foto H. Heij 2005
Glacier Express rijdt Andermatt binnen, foto uit de Glacier Express door H. Heij 2005
Glacier Express rijdt Andermatt binnen, foto uit de Glacier Express door H. Heij 2005

Andermatt Brig

Nu gaat de trein op weg naar Brig en Zermatt. De Glacier-Express passeert Dorf Hospental (1452 m.). Maar voordat de Zumdorf, het kleinste dorp van Zwitserland, passeert, rijdt hij over de bekende Richlerenbrucke. Dan bereikt de trein Realp (1538 m.), de laatste plaats voordat de trein in de 15,44 km lange Furka-Basistunnel verdwijnt.

 

De spoorlijn ligt eerst rechts van de weg en na deze overweg gaat ze verder links van de pasweg naar Realp. 

 

De trein komt in Oberwald na zo'n 20 minuten weer in het daglicht. In 2010  is het tracé over de Furkapasweg weer geheel in bedrijf als museumspoorlijn met de oude stoomlocomotieven, en enkele oude electrische locomotieven. Dan kunt u in Realp dus kiezen voor het tracé door de tunnel of met een ouderwetse stoomtrein over de Furkapas. Wilt u meer weten over de Dampfbahn Furka Bergstrecke? Kijk dan hier.

Realp vanuit de Glacier Express, foto H. Heij 2005
Realp vanuit de Glacier Express, foto H. Heij 2005

De Glacier Express rijdt na Niederwald (1243 m.)verder en na enige tijd begint het tandradspoor met een dalingspercentage van 90 promille om daarlangs in Fiesch (1062 m.) te komen. Fiesch ligt aan de voet van de Eggishorn (2878 m.) van waar men een heerlijk uitzicht heeft op de Aletschgletscher en de hoogste bergen van Zwitserland zoals bijv. Eiger, Monch, Jungfrau, Matterhorn en ook de Montblanc.

 

Tussen Laax (1045 m.) en Grengiols (891 m.) moet de trein de afdaling van Grengiols bedwingen. Dit is uitsluitend mogelijk door het gebruik van tandradspoor, een keertunnel en een viadukt. Boven Betten ligt de grootste autovrije kuurzone van de Alpen.

 

Historische Glacier Express

Historische trein van de Dampfbahn Furka Bergstrecke. Foto H. Heij 2004
Historische trein van de Dampfbahn Furka Bergstrecke. Foto H. Heij 2004

Vroeger reed de trein dus over de Furkapas. Hierdoor was het dus alleen mogelijk om in de zomer de Glacier-Express te laten rijden. Na de opening van de Furka-Basistunnel kon de trein zomer en winter rijden. Toch heeft men er alles aangedaan om dit oude stukje van het traject weer in ere te herstellen. Zie ook Dampfbahn Furka Bergstrecke

 

Met het terugkeren van de Dampfbah Furka Bergstrecke is ook de extra arbeid terug die dit met zich meebrengt. Elk najaar moet de spoorlijn winterklaar gemaakt worden en wordt de Steffenbachbrücke neergeklapt. Als de winterslaap voorbij is moet de sneeuw van het tracé geruimd worden om op tijd klaar te zijn voor de zomerritten. 

Een kijkje op de sporen van de FO-Bahn, nu MGB, en de Dampfbahn Furka Bergstrecke, foto 2001
Een kijkje op de sporen van de FO-Bahn, nu MGB, en de Dampfbahn Furka Bergstrecke, foto 2001

<palign="justify">De Glacier Express rijdt hier de tunnel binnen. Links voor ligt het station van de MGB, ten tijde van deze foto nog FO-Bahn. Aan de voorzijde het station van de Dampfbahn Furka Bergstrecke.

 

De rit door de tunnel duurt 20 minuten en daarna moet de trein nog de Goneri en de Rhone oversteken voordat de trein in Oberwald aankomt.

 

Met de stoomtrein is de rit aanmerkelijk langer. Maar je krijgt dan ook wel waar voor je geld. Immers de Rhônegletscher zal dan niet boven je hoofd in het donker gepasseerd worden, maar je kunt hem vanuit de trein bekijken. Om de gletschertong te bezoeken, er wordt ieder jaar een grot in uitgehakt, moet u echter in Muttbach uw reis onderbreken en te voet naar de gletscher lopen. Vroeger zag je hier de gletschertong over de rand komen, maar anno 2020 ligt een meer achter de wand en pas daarachter ligt het uiteinde van de gletschertong en de ijsgrot. 

Zodra we over de Furka pashoogte zijn dalen we af richt Muttbach. En tot ons geluk stoomt er net een trein naar Muttbach, foto 2001
Zodra we over de Furka pashoogte zijn dalen we af richt Muttbach. En tot ons geluk stoomt er net een trein naar Muttbach, foto 2001
Bij het café kan men toegangskaarten kopen voor de ijsgrot. Foto 2001
Bij het café kan men toegangskaarten kopen voor de ijsgrot. Foto 2001

Ook vanuit de stoomtrein had men een prachtig uitzicht op de Rhônegletscher omdat het spoor vrijwel paralel looptaan de Furkapasweg. Gletsch is een zomerdorp aan de voet van de Furkapas en de Grimselpas. 

 

Anno 2020 heeft de reiziger welliswaar een prachtig uitzicht op de massieve bergen rondom de Furka en Grimselpas, maar de gletschertong is voor nu teruggetrokken tot ver achter de richel. In begin 1900 lag de uitloper van de Rhônegletscher nabij het dorp Gletsch. 

 

Aangekomen in Gletsch hebben we voor de tweede keer mazzel. Een volgende trein vertrekt richting Realp en dus vinden we het helemaal niet erg om even te moeten wachten tot de stoomtrein met al haar wagons over de weg is en op weg kan naar Muttbach. 

 

Vroeger toen er nog vrachtverkeer over de Furkapas kwam waren bestuurders weleens ongeduldig als de trein langzaam op gang kwam in Gletsch of bij Muttbach. Nu zijn de meeste mensen blij dat ze een kijkje krijgen op dit prachtige stukje geschiedenis. 

Oberwald - Brig

In 2010 kwam ook het laatste stukje van het oude tracé klaar en dalen de stoomtreinen dus af naar Oberwald. Met kiekjes op de Grimselpas als je bij het raampje zit. De kenner ontdekt het spoor van de Dampfbahn Furka Bergstrecke op de foto, maar u mag van mij aannemen dat de oude sporen diep in het dal naast de weg liggen. 

 

Wat betreft de spoorweggeschiedenis is 2010 een gedenkwaardig jaar. Nu kunnen mensen die de Glacier Express nemen kiezen om de reis te onderbreken en in plaats van onder de berg, over de berg te gaan met de stoomtrein. Let wel, u moet wel reserveren!

 

In 2020 is het groot feest in Gletsch. Ondanks de Covid-19 uitbraak zal er toch gevierd worden. 

 

30 jaar geleden haalden spoorfanaten de oude FO stoomlocs terug uit Vietnam

 

20 jaar geleden werd het tracé Realp - Gletsch heringebruik genomen

 

10 jaar geleden werd het tracé Gletsch - Oberwald heringebruik genomen

Uitzicht vanuit de Glacier Express, foto H. Heij 2005
Uitzicht vanuit de Glacier Express, foto H. Heij 2005

De trein glijdt als het ware langs de oevers van de Rhone door het Goms. De trein passeert de dorpen Obergesteln (1353 m.), Ulrichen (1346 m.), Munster (1359 m.), Reckingen (1315 m.), Gluringen en Biel en komt uiteindelijk aan in Selkingen. Selkingen is het dorp van de kunstenaarsfamilie Ritz.

 

Een oud bergdorp in het Gomsdal en de geboorteplaats van de hotelkoning Cesar Ritz(1850-1918). Het heeft 65 inwoners en ligt op 1.250 m.. Het heeft een klein kerkhof met gebeeldhouwde overdekte grafkruisen. Het heeft een 17de eeuwse barokke kerk.

Niederwald, kerkje, foto 2001
Niederwald, kerkje, foto 2001
Tandrad systeem van Matterhorn Gotthard Bahn, toen nog FO-Bahn, systeem Abt. Foto 2001
Tandrad systeem van Matterhorn Gotthard Bahn, toen nog FO-Bahn, systeem Abt. Foto 2001
De Glacier Express glijdt door het Goms voorbij aan de grote Aletschgletscher, foto 2001
De Glacier Express glijdt door het Goms voorbij aan de grote Aletschgletscher, foto 2001
Fo-trein uit Oberwald opweg naar Brig, station Betten. foto 2001
Fo-trein uit Oberwald opweg naar Brig, station Betten. foto 2001
Oude situatie bij Station Brig met de FO- en BVZ treinen op het voorplein, foto 2001
Oude situatie bij Station Brig met de FO- en BVZ treinen op het voorplein, foto 2001
Station Brig, Links de BVZ en rechts de treinen van de FO-Bahn. foto 2001
Station Brig, Links de BVZ en rechts de treinen van de FO-Bahn. foto 2001

Terwijl de trein door het mooie Goms verder rijdt naar komt het aan het einde van het Goms tot een vernauwing waar nauwelijks plaats is voor rivier de Rhône, de weg Brig - Oberwald en een spoorlijn. Ze zijn dan ook als het ware boven elkaar tegen de bergwand aangeplakt 

 

Dan bereikt de Glacier Express Brig. Daar vond in het verleden onnieuw een locomotief wissel plaats. Maar sinds de fusie van BVZ en FP-Bahn tot Matterhorn Gotthard Bahn hoeft dat niet meer. 

 

Foto's van de nieuwe situatie in Brig heb ik nog niet. 

 

Het kopstation Brig wordt dan een doorgangsstation. De sporen van de MGB worden dan zo verlegd dat dit rangeerwerk overbodig wordt en het aantal spoorwegovergangen in Brig en Naters afneemt.

Foto zomer 2001; Rangeren met rijtuigen in Brig
Foto zomer 2001; Rangeren met rijtuigen in Brig
Foto zomer 2001; Het oude depot van de FO-bahn op de achtergrond. Dit moest plaats maken voor andere spooractiviteiten en nu ligt er een nieuwe werkplaats van de MGB even buiten de stad.
Foto zomer 2001; Het oude depot van de FO-bahn op de achtergrond. Dit moest plaats maken voor andere spooractiviteiten en nu ligt er een nieuwe werkplaats van de MGB even buiten de stad.
Foto zomer 2001; de Tm 2/2 rust even uit van haar werkzaamheden van het rangeren van de treinen van de BVZ en de FO-Bahn.
Foto zomer 2001; de Tm 2/2 rust even uit van haar werkzaamheden van het rangeren van de treinen van de BVZ en de FO-Bahn.
Tunnelbuizen van de Simplontunnels, juist voordat de Glacier Express het station Brig binnenloopt. foto 2001
Tunnelbuizen van de Simplontunnels, juist voordat de Glacier Express het station Brig binnenloopt. foto 2001

Brig

Brig-Gils is een tweelinggengemeente aan de voet van de Simplonpas en het heeft 9.608 inwoners en ligt op 681 m.. Het is een heel belangrijk spoorwegknooppunt en het is de hoofdplaats van Oberwallis. Het is bekend om zijn Stockalperpalast, het mooiste barokke slot van Zwitserland, dat tussen 1658 en 1678 gebouwd werd door Kaspar Jodok von Stockalper. Het oude Stockalperhaus uit de 16e en 17de eeuw heeft model gestaan voor het grote paleis.

 

Kaspar von Stockalper was een wallieser zakenman die een groot vermogen verwierf door zijn monopolie van de zouthandel over de Simplon. Verschillende vorsten en de paus zochten zijn steun en steunden hem als 'koning van de Simplon', totdat jaloerse streekgenoten hem dwongen om uit te wijken naar Italië.

 

Brig is in september 1993 getroffen door een ernstige overstroming die veel modder en puin door de stadvoerde. Er werd aanzienlijk veel schade aangericht maar het aantal persoonlijke slachtoffers bleef nog redelijk beperkt. Het station liep ook behoorlijke schade op en het was maar de vraag of het in zijn orginele staat hersteld kon worden. Gelukkig is dat wel gelukt.

 

In 1995 werd Brig opnieuw opgeschrikt door het neerstorten van een gigantische hoeveelheid rotsblokken. Gelukkig gleed die puin en rotshoop naar een gunstige plaats zodat men niet opnieuw hoefde te vrezen voor een nieuwe overstromingsramp. Net nu het hele centrum van de stad weer hersteld was. Wel moesten enkele gehuchten aan de Simplonpas gedurende enige tijd geevacueerd worden. Hieronder was ook Rothwald.

 

In het stadsdeel Brigerbad ligt een openlucht- en grottenbad. Het is een kuuroord dat 5 km ten westen van Brig ligt. De meeste veelal in elkaar overlopende thermale baden hebben een temperatuur die tussen de 33 en 37 graden ligt. Dit met uitzondering van het Thermalesportbad dat een temperatuur heeft van 27 tot 30 graden. Er is zelfs een thermaal golfslagbad bij.

Brig Visp Zermatt

Oude situatie op het station in Brig, foto 2001
Oude situatie op het station in Brig, foto 2001

De Glacier-Express volgt naar Visp de normaalspoorbaan van het SBB-sneltreintrajekt van de Rhonetal-Linie Paris-Mailand. Parallel daaraan loopt de langs de noordzijde de BLS-Bahn. Het traject in de richting van Spiez - Thun - Bern. Op het station van Visp (651 m.) dat de trein nu bereikt ligt ook de werkplaats van de BVZ.

 

De trein volgt haar weg langs de Vispa tot Ackersand. Hier begint het eerst tandradspoor met een stijging van 125 promille. De volgende stop van de Glacier-Express is Staden-Saas (799 m.). Al snel is vanuit de trein de ingang naar het Saastal te herkennen dat naar het vakantieoord Saas-Fee (1798 m.) voert.

 

Na zes kleinere tunnels en meerdere kleinere bruggen bereikt de Glacier-Express het kleine station van Kalpertran (897 m.). Dan is het volgende tandradspoor aan de beurt dat de trein naar het station van St Niklaus (1127 m.) voert. Na Herbriggen rijdt de Glacier-Express aan een enorm steenslagveld van 15 miljoen m3 voorbij, die op 18 April en 9 Mei 1991 naar beneden is gekomen.

 

Spoedig bereikt de trein het dorp Tasch (1438 m.). In Tasch bevind zich ook de enorma parkeerplaats voor de autos van de bezoekers van Zermatt. Enkele kilometers verderop bereikt de Glacier-Express het overdakte station van Zermatt (1605 m.). Sinds St Moritz heeft de trein bijna 300 km afgelegd. Als extra kunnen de reizigers hun reis door de Alpen beëindigen met een rit met de Gornergratbahn vanuit het autovrije Zermatt naar het op 3089 m. hoogte gelegen bergstation.

Visp

Visp is een industrieplaats aan de samenvloeiing van de Vispa en de Rhone. Ze heeft 6.383 inwoners en ligt op 669 m. hoogte. Het heeft een schilderachtige oude binnenstad met twee opmerkelijke kerken. De barokke Burgerkirche uit 1761 met romaanse toren met klokkenspel en de St-Matinskerk uit 1651 met een barok voorportaal en bogengalerij.

 

In Visp is ook de nieuwe lokloods en werkplaats gevestigd van de MG-Bahn. De MG-Bahn is ontstaan uit fusies van de BVZ en de FO-Bahn.

Zermatt

Zermatt werd eigenlijk vroeger 'zur Matte' genoemd. Het ligt op een hoogt van 1616 m. en heeft 4100 inwoners. Het is het hoogstgelegen permanent bewoonde dorp in het Mattertal. Sinds de beklimming van de Matterhorn in 1865 is het dorp uitgegroeid tot een van de belangrijkste kuur en toeristenoorden van de alpen. Het dorp wordt omgeven door de toppen van de Monte Rosa (4634 m.), de Liskamm (4527 m.), de Breithorn (4160 m.) en de majestueuze en ongenaakbare Matterhorn met zijn 4478 m..

 

Het dorp is geheel autovrij. Het verkeer wordt onderhouden door koetsen, fietsen en elektrische wagens die gedurende het hele jaar de toeristen van en naar hun hotels en pensions brengen. Tussen de vele hotels, winkels en andere nieuwe gebouwen staat ook nog een aantal oude Walliser huizen.

 

Wie denkt dat hij uitgereisd is als hij in Zermatt aankomt vergist zich deerlijk. Er zijn nog tal van mogelijkheden om op allerlei wijzen nog hoger te komen. De meest indrukwekkende tocht is die van de tandradbaan de Gornergratbahn. De aanleg van deze tandradbaan is al in 1898 begonnen en is de hoogste van Europa. Hij rijdt in ongeveer drie kwartier met een stijging van 20% via enige stations naar boven. Zelfs deze tocht kan nog voortgezet worden met een kabelbaan. Zo kan men Stockhorn bereiken waar het eindstation op 3407 m. ligt tussen de gletsjers.

 

Een andere optie is alpenmetro naar Sunnega. Ondergronds gaat de tocht naar het station op de gelijknamige berg. Sunnega ligt bij een meertje en in de zomer tussen de grazige weiden en natuurlijk met een prachtig uitzicht op de Matterhorn. Van hier kan men met gondelbanen via Blauherd (2601 m.) naar Unterrothhorn. Uiteindelijk heeft men dan op 3103 m. een prachtig uitzicht.

 

De hoogste gondelbanen van Europa maken het mogelijk om via enige tussenstations omhoog te zweven naar de top van de Kleine Matterhorn. Hier heeft men op 3820 m het bergstation liggen. Vanaf de Kleine Matterhorn kan in de zomer prachtig geskied worden.

Gornergradbahn

Gornergratbahn en Matterhorn, © wikipedia
Gornergratbahn en Matterhorn, © wikipedia

Een mooie toevoeging op de reis is de aanvullende tocht met de Gornergratbahn die naar het op 3089 m. gelegen bergstation voert. Het traject heeft een gemiddelde stijging van 160 promille en voert over de Riffelalp, over de Riffelberg en door naar de Gornergrat. Het traject dat 9,3 km lang is voert over 5 bruggen en 5 viadukten, 5 galerieën en 5 tunnels die een totale lengte hebben van 1320 m..

 

Vanaf Gornergrat heeft men bij goed weer een uitzicht van 15 km en zicht op 29 van de 34 4000-ders van Zwitserland. Wie nu nog hoger wil kan dat doen met een gondelbaan die naar de Stockhorn op 3405 m. hoogt gaat. Vanaf daar wordt het lopen als men nog hoger wil.

Tot slot

 

Helaas beschik ik over het traject van Visp naar Zermatt nog niet over eigen foto's. Ik ga wel proberen om met behulp van vrienden ook hier het verhaal te verfraaien met foto's. Mijn grootste droom is het om eens het hele traject van Zermatt naar St Moritz en terug af te leggen met de Glacier Express, inclusief de tocht over de Furkapass in plaats van erdoor.

De Glacier Express is nog attractiever

In een persmededeling (februari 2008) hebben de maatschappijen die Glacier Express laten rijden, de MGBahn en de RhB, dat er opnieuw investeringen gedaan zullen worden om het reizen per Glacier-Express nog aantrekkelijker te maken. De maatschappijen willen er alles aan doen dat de Glacier Express een reis van wereldformaat is en blijft. Daarom hebben de partners besloten om nieuwe panoramrijtuigen te bestellen. Hiermee wordt het in de zomer van 2009 mogelijk om met 4 gelijkwaardige treinen dagelijks tussen St. Moritz/Davos en Zermatt en vice-versa. Dit betekend een gezamenlijke investering van 20 mijoen SFR in het nieuwe rolmateriaal. De panoramawagons en servicewagons zullen opnieuw bij Stadler Rail AG in Altenrhein besteld worden.

 

De Glacier Express blikt terug op een spannende geschiedenis. In 1930 reed de trein voor het eerst als doorgaande sneltrein van St. Moritz naar Zermatt. Met de opening van de Furka-Basistunnel in 1982 werd het mogelijk de trein het gehele jaar door te laten rijden. Dit had een toename van de reizigersaantallen tot gevolg; van rond 20.000 naar 90.000. Een volgende mijlpaal in de geschiedenis was de inzet van de panoramawagons in 1993. Sindsdien genieten rond 250.000 reizigers van de rit door het panorama-uitzicht op de voorbijtrekkende bergen. Een jaar na het 75-jarig bestaan van de trein volgde een kleine revolutie. De MGBahn en de RhB inversteerden meer als 50 miljoen SFR in 24 nieuw panormarijtuigen en 4 servicerijtuigen. Hiermee werd een nieuw tijdperk ingeluid voor de Glacier Express. De nieuwe treinen staan garant voor een prachtig design van buiten, maar ook van service en comfort voor de reiziger binnen.

 

Met de nieuwe rijtuigen dekt de Glacier Express de hoge reizigersaantallen op het traject St. Moritz - Zermatt. Op het traject Davos - Zermatt rijden echter nog niet altijd nieuwe rijtuigen en ook het verzorgingsconcept is op deze lijn nog niet op hetzelfde niveau gebracht. Om in de toekomst ook garant te kunnen staan voor een premium product en uithangbord voor het Zwitserse Toerisme moet er geïnvesteerd worden.

Vanaf 2009 moeten er 4 gelijkwaardige panoramatreinen rijden. Hierop zetten de partners RhB en MGBahn in met de inverstering in nieuw modern rolmateriaal. De voorzitter van de directie van de RhB, de heer Erwin Rutishauser, is van mening dat de nieuwe investeringen zullen helpen om tot een kwalitatief hoog premium product te komen voor het Zwitserse toerisme. De heer Hans-Rudolf Mooser van de MGBahn vult hem aan. Het is een belangrijke stap in de verdere ontwikkeling van de Glacier Express. Met de bestelde rijtuigen, 2 eerste klasse en 4 tweede klasse en 2 servicerijtuigen, in totaal 12 miljoen SFR, voor de RhB. Voor de MGBahn gaat het om 2 panoramarijtuigen en een servicerijtuig met een waarde van 8 miljoen SFR. Deze investeringen moeten het mogelijk maken om ook voor de verbinding van Davos naar Zermatt eerste kwaliteit en verzorging te bieden aan de reizigers.

 

De nieuwe rijtuigen passen naadloos tussen het bestaande wagenpark. Comfortabele inrichting met zitgroepen en tafels, airco in de rijtuigen en niet te vergeten de luchtgeveerde onderstellen van de rijtuigen met speciale remmen op de tandrad. Een speciale aansluiting maakt het de reiziger mogelijk om per koptelefoon de treininformatie in de door hen gewenste taal te beluisteren. De grote vensters die doorlopen in het dak geven een prachtig beeld van de omliggende bergen. De servicerijtuigen beschikken over een keuken waarin de maaltijd vers bereid worden. De maaltijden worden aan tafel bij de gast geserveerd.

 

Ook leverancier Stadler Rail AG is trots dat de nieuwe rijtuigen weer bij haar worden besteld. Het is het bewijs dat zowel de maatschappijen als de reizigers tevreden zijn over de reeds geleverde panoramarijtuigen en servicerijtuigen.

Inhoud van Google Maps wordt niet weergegeven als gevolg van je huidige cookie-instellingen. Klik op Cookie-instellingen (Functioneel) om akkoord te gaan met het cookiebeleid van Google Maps en de inhoud te bekijken. Meer hierover lees je in de Privacyverklaring van Google Maps.
Inhoud van Google Maps wordt niet weergegeven als gevolg van je huidige cookie-instellingen. Klik op Cookie-instellingen (Functioneel) om akkoord te gaan met het cookiebeleid van Google Maps en de inhoud te bekijken. Meer hierover lees je in de Privacyverklaring van Google Maps.
Inhoud van Google Maps wordt niet weergegeven als gevolg van je huidige cookie-instellingen. Klik op Cookie-instellingen (Functioneel) om akkoord te gaan met het cookiebeleid van Google Maps en de inhoud te bekijken. Meer hierover lees je in de Privacyverklaring van Google Maps.
Inhoud van Google Maps wordt niet weergegeven als gevolg van je huidige cookie-instellingen. Klik op Cookie-instellingen (Functioneel) om akkoord te gaan met het cookiebeleid van Google Maps en de inhoud te bekijken. Meer hierover lees je in de Privacyverklaring van Google Maps.
Inhoud van Google Maps wordt niet weergegeven als gevolg van je huidige cookie-instellingen. Klik op Cookie-instellingen (Functioneel) om akkoord te gaan met het cookiebeleid van Google Maps en de inhoud te bekijken. Meer hierover lees je in de Privacyverklaring van Google Maps.
Inhoud van Google Maps wordt niet weergegeven als gevolg van je huidige cookie-instellingen. Klik op Cookie-instellingen (Functioneel) om akkoord te gaan met het cookiebeleid van Google Maps en de inhoud te bekijken. Meer hierover lees je in de Privacyverklaring van Google Maps.
Inhoud van Google Maps wordt niet weergegeven als gevolg van je huidige cookie-instellingen. Klik op Cookie-instellingen (Functioneel) om akkoord te gaan met het cookiebeleid van Google Maps en de inhoud te bekijken. Meer hierover lees je in de Privacyverklaring van Google Maps.
Wandelbordjes in Zwitserland
Sacco, Giornico, Tessin, Zwitserland, foto 2009

In principe komen al mijn foto's voor verkoop in aanmerking, zelfs als ze niet of nog niet in de webshop staan. U kunt altijd aanvragen doen voor foto's op plexiglas of aluminium en andere toepassen, ook kunt u specifieke routebeschrijvingen, huttenbeschrijvingen etc aanvragen. Momenteel is mijn bedrijfsactiviteit vrijwel nul vanwege ziekte. Ik ben momenteel dus niet meer belastingplichtig. Denk daaraan als u iets wilt bestellen. Leverantietijden kunnen toenemen. 

 

Deze webshop/site is aan veranderingen onderhevig, ik raad u aan om zo nu en dan terug te komen om te zien hoe ver ik ben gevorderd. /Under construction! Updates almost every week. Especially working to get all the mountain cabins in Switzerland ready for the summer holiday!

 

Voorheen   http://celesta.roger-leunissen.nl/ Originally  domain.